Ovulatie- inductie betekent letterlijk: het opwekken van een eisprong. Het is een behandeling met medicijnen om de rijping van een eicel en daarmee de eisprong te stimuleren. Het wordt toegepast bij vrouwen die een onregelmatige cyclus of helemaal geen cyclus hebben.
Ovulatie-inductie vindt plaats door middel van tabletten of injecties. Met deze medicijnen wordt er naar gestreefd één follikel (eiblaasje) te laten ontstaan. Door middel van echo’s wordt gecontroleerd hoe het lichaam op de medicatie reageert en of er een follikel gaat groeien. Indien er geen of juist te veel follikels groeien kan het zijn dat een behandeling wordt gestopt en bij de volgende cyclus wordt gestart met een andere dosering medicatie. Zodra op de echo wordt gezien dat een follikel goed groeit, mag je thuis ovulatietesten gaan doen en thuis gemeenschap hebben rondom de eisprong. Indien je behandeld wordt met donorzaad, dan wordt er een dag na de positieve ovulatietest een inseminatie verricht.
Deze behandeling is geschikt voor vrouwen met een kinderwens die een cyclusstoornis (onregelmatige cyclus, cyclus korter dan 21 of langer dan 35 dagen) of anovulatie (geen eisprong) hebben. Oorzaak hiervoor kan zijn dat er een verstoorde productie is van de hormonen of een verstoorde gevoeligheid van de eierstokken voor deze hormonen.
Natuurlijke cyclus
Een menstruatiecyclus duurt gemiddeld ongeveer 28 dagen en begint op de dag dat de vrouw helderrood bloedverlies heeft. Dit noemen wij cyclusdag 1, vervolgens zal zij ongeveer 3 tot 7 dagen bloed verliezen (ook wel vloeien genoemd). In de hypofyse (een deel van de hersenen) worden hormonen aangemaakt; het follikelstimulerend hormoon (FSH) en het luteïniserend hormoon (LH). Deze hormonen zorgen ervoor dat er in beide eierstokken meerdere follikels (eiblaasjes) groeien. Hiervan zal er uiteindelijk maar 1 tot rijping komen, de dominante follikel. Deze follikel bevat dan ook de eicel die tijdens de eisprong (ovulatie) vrij zal komen en bevrucht kan worden.
Vanuit de eierstok zelf worden ook hormonen geproduceerd namelijk oestrogeen en progesteron. Deze hormonen zorgen ervoor dat het baarmoederslijmvlies opbouwt en klaar wordt gemaakt, zodat er een innesteling van een embryo kan plaatsvinden.
Als een follikel voldoende gerijpt is, zal er halverwege de cyclus een stijging van het hormoon LH (de LH-piek) optreden. Deze stijging van LH zorgt voor de laatste rijping van de eicel en ongeveer 24-36 uur later volgt de eisprong. Deze LH-piek is te meten met behulp van ovulatietesten. Bij een cyclus van 28 dagen is de eisprong ongeveer rond dag 14. De gesprongen eicel belandt in de eileiders en wordt langzaam richting de baarmoeder vervoerd. Onderweg naar de baarmoeder kan de eicel gedurende 12 tot 24 uur worden bevrucht door een zaadcel. Gebeurt dit niet, dan zal ongeveer twee weken later het baarmoederslijmvlies weer worden afgestoten en begint de menstruatie weer.
Geen natuurlijke cyclus?
De gemiddelde cyclus is dus 28 dagen. In de normale situatie zit hier best nog wat speling in. De ene keer is het wat langer of juist wat korter. Dit is allemaal normaal, maar soms is de menstruatiecyclus verstoord en ontstaan er helemaal geen menstruaties of komen ze onregelmatig en duurt de cyclus te lang of juist te kort. Een te lange ( >35 dagen) of te korte cyclus (<21 dagen) kan dus de oorzaak zijn van het uitblijven van een zwangerschap.
-
Wanneer de menstruaties helemaal uitblijven:
Tussen het 10e en 15e levensjaar van de vrouw ontstaat vaak de allereerste menstruatie. Deze wordt ook wel de menarche genoemd. Als deze eerste menstruatie nooit heeft plaatsgevonden dan spreken we van primaire amenorroe. Het kan zijn dat de vrouw dan een afwijking heeft in haar chromosomen of in haar hormoonhuishouding of er is een afwijking in de aanleg van eierstokken, baarmoeder en/of schede. Onderzoek zal moeten aanwijzen waar de oorzaak precies ligt.
Het komt echter vaker voor dat vrouwen eerst wel menstruaties hebben maar dat deze later stoppen. Dat noemt men dan secundaire amenorroe. Er zijn verschillende redenen voor het uitblijven van een menstruatie, denk aan stress, ziekte, invloed van gewicht (zowel toename als afname), extreem sporten. Het komt soms ook voor dat de menstruaties uitblijven na het stoppen met de anticonceptiepil.
-
Wanneer menstruaties onregelmatig voorkomen:
Wanneer een cyclus langer dan 35 dagen duurt, dan wordt dit oligomenorroe genoemd, dit betekent zoiets als minder vaak een bloeding. Als menstruaties minder vaak en ook onregelmatig voorkomen dan heeft dit invloed op de zwangerschapskansen aangezien er dan ook minder eisprongen zijn.
De meest voorkomende oorzaak hiervan is PCOS oftewel poly cysteus ovariumsyndroom. Op de echo wordt dan vaak gezien dat er heel veel follikels in een soort kralensnoer klaarliggen in de eierstokken. PCOS komt bij ongeveer 15% van de vrouwen voor. Bij deze vrouwen worden soms meer mannelijke hormonen gevonden in het bloed. Vaak (maar niet altijd) hebben deze vrouwen overgewicht en er zijn regelmatig klachten m.b.t. overmatige lichaamsbeharing en een vette huid. Indien er in het verleden bij een lager gewicht wel een regelmatige cyclus was, dan zou het goed kunnen zijn dat er na gewichtsverlies weer een regelmatige cyclus ontstaat en er geen verdere behandeling nodig is.
-
Wanneer menstruaties te vroeg stoppen
Als een vrouw al voor haar veertigste geen menstruaties meer krijgt, dan kan het zijn dat ze in de vervroegde overgang beland is. Ook wel POF (premature ovarian failure) of POI (premature ovarian insufficiency) genoemd. Als dit het geval is dan kan er helaas niet met medicijnen worden behandeld, aangezien de voorraad eicellen op begint te raken. Normaal gesproken houdt de menstruatie op rond het vijftigste levensjaar.
De behandeling stap voor stap
Voorbereiding
Bij een onregelmatige cyclus zal eerst gekeken worden naar de oorzaak. Indien overgewicht de oorzaak is dan zal besproken worden om te beginnen met afvallen. De kans is namelijk aanwezig dat door het afvallen de cyclus weer regelmatig(er) wordt. De kans op een gezonde zwangerschap neemt daardoor toe. Medisch ingrijpen met medicijnen is in dat geval niet meer nodig.
Medicatie
- Het kan zijn dat je tabletten voorgeschreven krijgt of injecties. Tabletten bestaan vaak uit Letrozol of Clomid/clomifeencitraat. Deze tabletten stimuleren je lichaam om zelf FSH aan te gaan maken.
- Als je injecties krijgt zijn dit vaak injecties met FSH (bij voorbeeld Gonal-f of Ovaleap).
- Als er meer FSH in het lichaam aanwezig is, dan stimuleert dit de eierstokken om follikels (of eiblaasjes) te laten groeien. Soms ontstaat er 1 en soms meerdere follikels, dit wordt altijd goed in de gaten gehouden met behulp van echografie.
- Het kan ook voorkomen dat jouw behandelaar bepaalt dat de eisprong opgewekt dient te worden met een injectie HCG. Wij gebruiken hier momenteel Gonasi voor. Dit middel bootst de LH-piek na waardoor de eicel(len) gaan uitrijpen, waarna de eisprong volgt.
- De timing van de Gonasi krijg je te horen aan de hand van echo’s. Ongeveer 30 tot 36 uur na de Gonasi vindt de eisprong plaats.
- De medicatie zal door jouw behandelaar worden voorgeschreven via Serpha, hier kun je ook specifiek jouw geneesmiddel opzoeken voor bijsluiters en prikinstructies.
De behandeling
Op het moment dat je ongesteld bent geworden, neem je telefonisch contact met ons op. Soms is het nodig de menstruatie eerst op te wekken met Provera.
Mocht de eerste cyclusdag in het weekend zijn, dan bel je ons op maandagochtend. We plannen dan een echo afspraak voor cyclusdag 10. Je hoeft hiervoor niet de spoedlijn te bellen.
Op de derde dag van je cyclus zal je beginnen met de tabletten of injecties.
Als bij de echo blijkt dat de follikel dominant is (vanaf 12 mm), kun je gaan starten met ovulatietesten. Afhankelijk van jouw situatie zal na een positieve ovulatietest óf een inseminatie gepland worden óf coïtusadvies gegeven worden.
In de eerste behandeling zullen we circa 8 dagen na de positieve ovulatietest éénmalig progesteron prikken. Als het progesteron hoog genoeg blijkt, dan weten we zeker dat er een eisprong heeft plaatsgevonden.
Als er nog geen follikel dominant is, dan wordt een paar dagen later opnieuw een echo gemaakt. Dit blijven we doen tot cyclusdag 21. Als er met behulp van de tabletten geen groei en dus ook geen eisprong optreedt, dan kan de dosering worden verhoogd. Soms is er op de hoogste dosering tabletten nog geen eisprong. Stimuleren met FSH injecties is dan vaak de volgende stap.
Na ovulatie inductie
15 dagen na de vruchtbare periode mag je thuis een zwangerschapstest doen met ochtendurine. De uitslag hiervan horen wij graag van jou.
Wanneer je zwanger bent, plannen we een zwangerschapsecho in als je ongeveer 8 weken zwanger bent. Deze eerste echo mag je ook bij je eigen verloskundige laten maken. Wel horen wij dan graag de bijzonderheden. Als alles naar wens verloopt, verwijzen we je door naar een verloskundige naar keuze. In sommige gevallen word je naar een gynaecoloog in het ziekenhuis verwezen.
Vanzelfsprekend horen we graag de afloop van de zwangerschap en geboorte.
Als je helaas toch bent gaan menstrueren, dan kun je ons bellen op de eerste dag van jouw menstruatie en wordt er, als je dit wenst, opnieuw een OI-behandeling gestart.
Bij twijfel of wel van een menstruatie gesproken moet worden; overleg dan s.v.p. met ons, bijvoorbeeld over het wel of niet staken van eventuele medicatie (Utrogestan, Lutinus).
Bespreek s.v.p. met ons elk bloedverlies dat anders is dan jouw normale menstruatiepatroon.
Voor wie is OI?
Deze methode wordt toegepast bij vrouwen bij wie geen eisprong optreedt en bij vrouwen met een onregelmatige cyclus, waarbij af en toe een eisprong plaatsvindt.
Voorbeelden hiervan zijn:
- Vrouwen met een verstoorde hormoonproductie. Zij hebben meestal geen maandelijkse groei van een follikel en dus ook geen eisprong. Daardoor hebben deze vrouwen geen of zeer onregelmatige menstruatie.
- Vrouwen met polycysteuze eierstokken (PCOS). Dit wil zeggen dat er in de eierstokken veel vochtblaasjes aanwezig zijn. Deze vrouwen hebben over het algemeen zelden of onregelmatig een eisprong.
Zwangerschapskansen
Bij ovulatie-inductie is de kans op zwangerschap ongeveer 15-20 % per cyclus. Dit is vergelijkbaar met een normale vruchtbaarheid. Uiteraard is de zwangerschapskans ook afhankelijk van de leeftijd van de vrouw en de kwaliteit van het sperma van de man. Als na 6 tot 12 maanden van ovulatie-inductie een zwangerschap uitblijft, dan bespreekt de arts eventuele alternatieven met jullie.
Bijwerkingen
Tijdens ovulatie-inductie streven wij er naar om 1 follikel te laten groeien. Dit lukt helaas niet altijd en de kans op een meerlingzwangerschap is dan verhoogd. Meestal betreft het dan een tweeling, maar het kan ook voorkomen dat er een drieling ontstaat. Als we tijdens de echo’s zien dat er te veel follikels groeien dan zal de behandeling worden gestopt en geven we het advies om geen of alleen veilige gemeenschap te hebben om de kans op een meerling te beperken. De risico’s bij een meerlingzwangerschap mogen niet worden onderschat. Meerlingen worden vaak eerder geboren en dit brengt verschillende risico’s met zich mee voor de meerling.
De informatie op onze website hebben wij zorgvuldig vormgegeven, maar nog kun je voorafgaand aan je aanmelding inhoudelijke vragen hebben. Wij zijn dagelijks bereikbaar van 8.00-12.00 uur en van 13.00-15.00 uur op telefoonnummer 0561-610030.